حقیقتِ ترکیبی انسان از روح و جسم؛ نظریه‌پردازی هشام بن حکم درباره حقیقت انسان

امامیه نخستین در موضوع حقیقتِ انسان به «دوآلیسم واقعی» معتقد بود. برخی دیگر از مهم‌ترین آراء درباره حقیقت انسان عبارت بودند از: نظریه فیزیکالیستی حقیقت انسان، نظریه روح منطبعه نظّام و نظریه فلسفی روح‌انگار. بر اساس اعتقاد امامیه نخستین، حقیقتِ انسان عبارت است از ترکیبی حقیقی از روح و جسم که در عین این‌ که اصالت با روح است، اما بدن نیز مدنظر قرار می‌گیرد. نظریه هشام بن حکم به نحو دقیق‌تری حقیقت انسان را در سه ساحت مورد توجه قرار می‌دهد: ساحت این‌دنیایی که شامل روح و بدن به نحو ترکیب حقیقی می‌شود؛ ساحت «ما به الامتیازی» که عبارت از عقل و قدرت اراده در انسان است؛ و ساحت روح که به عنوان جزء اصلی و ثابت از حقیقت انسان ـ البته دارای تجرد نسبی نه تجرد محض فلسفی ـ مدنظر قرار می‌گیرد و بدون نیاز به هیچ چیز دیگری می‌تواند به فعالیت مدرِکانه بپردازد.

---