بررسی گزاره «لا تجتمع اُمتی علی الضلالة» و جایگاه آن در اصل امامت

مقوله امامت، افزون بر کشاکش‌­های عینی، خاستگاه تضارب انگاره­‌ها در تطبیق آموزه­‌های اسلامی بر مصادیقی خاص نیز شده است. در این میان، استناد به واژگانی شکل­ یافته در بستر این تحولات، زمینه مشروعیت ­بخشی به یک نگاه را مطالبه کرده است. دعوی متزلزل اجماع اهل مدینه بر خلافت فردی خاص، نیازمند مبنایی شرعی بر حجیت بود که از مهم­ترین ادله اثبات این انگاره، متن «لا تجتمع اُمتی علی الضلالة» دانسته شد. نقل معروف دیگر، یعنی «لا تجتمع اُمتی علی الخطأ» در هیچ­یک از مجامع و منابع کهن حدیثی سنی و شیعه مشاهده نمی­‌شود. هدف اصلی نگاشته حاضر، که با روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته، بررسی سندی و تبیین چیستی دلالت این دسته از متون است. برآیند این واکاوی بیانگر ضعف سندی تمام نقل­‌های این خبر در منابع عامه و خاصه است. جبران ضعف سندی با راهکار تواتر معنوی، افزون بر دور­بودن، مخالف با کمیت روایات متضمن حجیت اجماع است. افزون بر کندوکاو در سند، به لحاظ دلالت به نقد متن ­محور با دو ملاک ادله عقلی و ادله نقلی پرداخته شده است. احتمال خوانش‌­های سازگار با متن، تأویل آن را به تفسیری مخالف با عقل و نقل ناسازگار می­‌سازد. برآیند بررسی اشکال­‌های سندی و دلالی، اصلِ جایگاه معصوم در عدم اجماع بر گمراهی در صورت اتفاق تمامی امت را اثبات و نقطه ثقل شکل ­نیافتن ضلالت را، حضور معصوم می­‌نمایاند.

---