میزان هم خوانی ارای اهل سنت درباره فاعلیت انسان با مسئله « امر بین الامرین »

فاعلیت انسان و چگونگی ارتباط آن با اراده الهی از دیرباز مورد توجه متکلمان و فیلسوفان بوده است. متکلمان اهل سنت با مبانی گوناگون، گرایش­های جبرگرایانه یا تفویضی را در قالب تقریرهای مختلفی تبیین کرده­اند. این مقاله با بررسی این گرایش­ها در تلاش است میزان هم‌خوانی آن‌ها را با نظریه «امر بین الأمرین» روشن سازد. هرچند قرائت­هایی که به صراحت از جبر یا تفویض حمایت می‌کنند، هیچ‌گونه قرابتی با نظریه امر بین الأمرین ندارند، اما تبیین برخی متکلمان اگرچه بر فاعلیت انسان تأکید دارد، نهایتاً این تفاسیر یا به جبر انجامیده، یا آن‌که تبیین آن‌ها عقیم و بی­نتیجه مانده است. تفسیر برخی متکلمان دیگر اهل سنت نیز، چیزی جز تناقض‌گویی نیست، زیرا فعل انسان را هم مخلوق خداوند می­دانند و هم تأکید می‌کنند خودِ فعل خدا نیست.

---