بررسی دیدگاه متکلمان امامیه درباره گستره علم امام با تکیه بر روایات

مسئله «علم امام» از دل‌ مشغولی­ های متکلمان امامیه در طول تاریخ بوده است. این مسئله، خود دارای ریزموضوعاتی مانند: ماهیت علم امام، منابع علم امام و گستره علم امام است. نوشته حاضر، به بررسی گستره علم امام می‌پردازد. نگارنده ابتدا نظریات نسل طلایی کلام شیعه، یعنی بزرگان سه مکتب کلامی بغداد، ری و حلّه را تبیین کرده و آن‌گاه به بررسی دیدگاه آن‌ها پرداخته است. متکلمان امامیه در سه مکتب یادشده، به طور عمده بر ضرورت علم به دین برای امام تأکید کرده‌اند و درباره فراتر از آن، با احتیاط سخن گفته­‌اند. به نظر می­رسد عقل به راحتی، ضرورت داشتن علومی را که امام برای انجام وظایفش به آن نیاز دارد اثبات می­کند، اما نسبت به فراتر از آن، تنها مرجع حل اختلاف، روایات معصومان علیهم السلام است. بر اساس روایات معتبر، امام چنین نیست که بالفعل همه‌ چیز را بداند، اما اگر اراده کند و بخواهد، خداوند او را آگاه می‌سازد.

---