بیوگرافی
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدتقی سبحانی، متولد سال 1342 در شهر شیراز از چهرههای برجسته کلام و فلسفه حوزه علمیه میباشند. ایشان با کسب رتبه ششم کنکور سال 61 تحصیل را در دانشکده حقوق دانشگاه تهران و دانشگاه امام صادق آغاز نمودند اما پس از مدتی از هر دو دانشگاه انصراف داده و در سال 61 وارد حوزه علمیه قم شدند. ایشان در ضمن پیگیری مباحث فقهی و اصولی و حضور در درس خارج حضرات آیات عظام تبریزی و وحید خراسانی، دروس فلسفه اسلامی را نیز نزد اساتیدی چون آقایان حسن زاده و جوادی آملی فرا گرفتند. ایشان تحصیلات دانشگاهی را تا اخذ مدرک دکتری فلسفه تطبیقی ادامه دادند. علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی، تاکنون بیش از سیزده عنوان کتاب و پنجاه مقاله از ایشان به رشته تحریر درآمده است. استاد سبحانی همچنین در کنار فعالیتهای علمی و پژوهشی در نهادهای مختلف علمی به سمتهای مدیریتی مختلفی مشغولیت داشتهاند. ریاست پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مدیریت مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، ریاست پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام موسسه دارالحدیث، ریاست بنیاد بین المللی امامت و موسسه معارف اهل بیت علیهم السلام از جمله این فعالیتها میباشد.
1. سوابق آموزشی
1 - 1. تحصیلات
الف) تحصیلات حوزوی
- ورود به حوزه علمیه قم در سال 1361.
- اتمام سطح حوزه در سال 1368.
- هفت سال تحصیل در دروس خارج فقه و اصول و بهرهمندی از اساتید بزرگواری همچون آیتالله حاج شیخ جواد تبریزی و آیتالله وحید خراسانی و نیز دو سال درس اصول آیتالله سید کاظم حائری؛
- تحصیل فلسفه مشاء (اشارات و تنبیهات) حدود 2 سال نزد حضرت آیتالله حسنزاده، سال 1374 و 1375؛
- تحصیل فلسفه حکمت متعالیه (اسفار اربعه) حدود 3 سال نزد حضرت آیتالله جوادی آملی، سال 1375ـ1377؛
- تحصیل فلسفه حکمت متعالیه (اسفار اربعه) حدود 2 سال نزد حضرت آیتالله مصباح یزدی، سال 1375ـ1377.
ب) تحصیلات دانشگاهی
- کارشناسی ارشد، رشته فلسفه دین، مؤسسه امام خمینی (ره)، 1373ـ1377؛
- کارشناسی ارشد، رشته فلسفه اسلامی، تربیت مدرس - دانشگاه قم، 1377؛
- دکتری، رشته فلسفه تطبیقی، تربیت مدرس، دانشگاه قم، 1386.
ج) مطالعات و تخصصهای فردی
- فلسفه اسلامی؛
- فلسفه غرب، فلسفه معاصر بهویژه در اگزیستانسیالیسم و فلسفه تحلیلی؛
- عرفان اسلامی، تاریخ تصوف و مبانی عرفان ابن عربی؛
- فلسفه دین و کلام جدید، زبان دین، عقل و وحی، معرفتشناسی دینی و …؛
- کلام اسلامی، ایمان، اسماء و صفات الهی، امانت، معاد؛
- زبان دینی، پژوهشگر، 1376ـ1378؛
- عقلانیت دین، پژوهشگر، 1377ـ1379؛
- ایمانگروی و اگزیستانیسم و عرفان اسلامی، پژوهشگر، 1375ـ1378؛
- مبانی فلسفی سکولاریسم، پژوهشگر، 1379ـ1381؛
10. غربشناسی (نگرش فلسفی و فرهنگی)، پژوهشگر، 1381ـ1380.
1 - 2. تدریس
الف) عنوان دروس
1. عرفان و تصوف در تاریخ و مبانی؛
2. فلسفه غرب؛
3. ادبیات عرب؛
4. فقه و اصول؛
5. کلام اسلامی؛
6. فلسفه اسلامی؛
7. تدریس فلسفه معاصر و متافیزیک غرب؛
8. فلسفه معاصر - قرونوسطی؛
9. عقاید امامیه؛
10. تاریخ کلام اسلامی و شیعی.
ب) محل تدریس
1. حوزه علمیه قم، 1364-1378؛
2. موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1378-1381؛
3. دانشگاه مفید، 1378-1381؛
4. مجتمع آموزش عالی قم (وابسته به دانشگاه تهران)، 1377ـ1380؛
5. جامعه المصطفی العالمیه (ص)، 1385-1389؛
6. دانشگاه ادیان، 1388 ـ1391.
2. سوابق اجرایی
1. ریاست پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛
2. معاونت فرهنگی موسسه علمی - فرهنگی دارالحدیث؛
3. مدیریت پژوهش موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1373ـ1375؛
4. عضویت در گروه دینشناسی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1373ـ1375؛
5. مدیریت مرکز پژوهشهای اسلامی صداوسیما،1380؛
6. معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1380-1388؛
7. عضو هیئتعلمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، از سال 1381 تاکنون؛
8. مسئول انجمن علمی کلام اسلامی، از سال 1389 تاکنون؛
9. مدیریت مرکز الحضاره (لبنان)، از سال 1389 تاکنون؛
10. مدیریت بنیاد فرهنگی امامت، مدیر، از سال 1388 تاکنون؛
11. مدیریت پژوهشکده کلام اهلبیت (ع)، دارالحدیث، از سال 1390 تاکنون.
12. رئیس قطب تعمیق ایمان دینی و مقابله با باورهای انحرافی دفتر تبلیغات اسلامی، از سال 1394 تا کنون.
13. مدیر عامل موسسه معارف اهل بیت، از سال 1387 تا کنون.
3. سوابق پژوهشی
1 - 3. مقالات
الف) مقالات علمی - پژوهشی
1. ایده «بلاکیف» در کشاکش دو خوانش وجودی و مفهومی، با همکاری: اکبر اقوام کرباسی، جاویدان خرد، پاییز و زمستان 1390، شماره 20.
2. بررسی جهتداری علوم تجربی از منظر برخی اندیشمندان معاصر؛ آیتالله جوادی آملی، دکتر سروش و حجتالاسلاموالمسلمین میرباقری، با همکاری: حسین سعدآبادی، روششناسی علوم انسانی، زمستان 1392، شماره 77.
3. حجیت متشابک منابع معرفت در فهم و تبیین آموزههای اعتقادی، با همکاری: سید محمدمهدی افضلی، تحقیقات کلامی، پاییز 1392، شماره 2.
4. مدرسه کلامی اصفهان، با همکاری: محمدجعفر رضایی، تاریخ فلسفه، زمستان 1391، شماره 11.
5. مؤمن الطاق و روش کلامی او، با همکاری: اکبر قوام کرباسی، کلام اسلامی، بهار 1392، شماره 85.
ب) سایر مقالات
1. آراء و افکار (مصاحبه)، میقات الحج، پاییز 1381، شماره 18.
2. اجتهاد بر بنیان مصلحتاندیشی، آینه پژوهش، بهمن و اسفند 1374، شماره 36.
3. از تاریخ تا اندیشه (بازنگری تاریخ فکر شیعه؛ پیشنیازها)، خردنامه همشهری، مرداد و شهریور 1387، شماره 28.
4. انسان، سکولاریسم و حقوق زنان، کتاب نقد، زمستان 1382، شماره 29.
5. بازخوانی نسبت سکولاریسم و حکومت دینی ، نقد و نظر، پاییز و زمستان 1383، شماره 35 و 36.
6. بررسی کتاب مقدمهای بر مبانی عرفان و تصوف، آینه پژوهش، آذر و دی 1373، شماره 28.
7. بهسوی تمدن نوین اسلامی (مصاحبه)، سوره اندیشه، آبان و آذر 1385، شماره 29.
8. پلورالیسم دینی (مصاحبه گروهی)، کتاب نقد، بهار 1387، شماره 46.
9. پیریزی تمدن اسلامی و همخوانی شریعت با شرایط زمان، آینه پژوهش، بهمن و اسفند 1374، شماره 36.
10. ترجمه نهایة الحکمة در ترازوی نقد، آینه پژوهش، خرداد و تیر 1372، شماره 19.
11. جایگاه مسعودی در تاریخ عقاید و ادیان، آینه پژوهش، مهر و آبان 1375، شماره 40.
12. حکومت اسلامی و ضرورت تدوین الگوهای جامع (با تطبیق بر حوزه زنان)، حکومت اسلامی، تابستان 1387، شماره 48.
13. حوزویان و نهضت نرمافزاری، حوزه اصفهان، زمستان 1382، شماره 12.
14. درآمدی بر جریانشناسی اندیشه اجتماعی دینی در ایران معاصر (1)، نقد و نظر، پاییز و زمستان 1385، شماره 43 و 44.
15. درآمدی بر جریانشناسی اندیشه اجتماعی دینی در ایران معاصر (2)، نقد و نظر، بهار و تابستان 1386، شماره 45 و 46.
16. ساختار تولید و توسعه علوم دینی (مصاحبه گروهی)، پژوهش و حوزه، زمستان 1381، شماره 12.
17. سکولاریسم به ما چه میگوید؟، رواق هنر و اندیشه، مرداد 1386، شماره 13.
18. شهیدین در کشاکش دو جریان کلامی مدرسه حله، نقد و نظر، زمستان 1388، شماره 56.
19. عقلگرایی (برنارد ویلیامز) (ترجمه)، نقد و نظر، بهار 1374، شماره 2.
20. عقلگرایی و نصگرایی در کلام اسلامی، نقد و نظر، تابستان و پاییز 1374، شماره 3 و 4.
21. العقل و النص فی الکلام الاسلامی قرائه الاشکالیه، ترجمه فرقد الجزائری، نصوص معاصره، شتاء 1426، العدد 5.
22. علم، عقل و عشق در مثنوی مولوی، نقد و نظر، پاییز و زمستان 1382، شماره 31 و 32.
23. فرجام تاریخ و انسان واپسین، موعود، 1381، شماره 36.
24. فروغ دین در فراق عقل، نقد و نظر، بهار 1375، شماره 6.
25. فلسفه سیاسی اسلام، امکان یا امتناع؟ (گفتگو)، پژوهش و حوزه، بهار و تابستان 1384، شماره 21 و 22.
26. قرآن و سرچشمههای تصوف از دیدگاه خاورشناسان معاصر، بینات، پاییز 1374، شماره 7.
27. کرسی نقد و نظریهپردازی: نسبت «عقل و وحی» از دیدگاه فلسفه و مکتب تفکیک، (نشست گروهی)، کتاب نقد، زمستان 1385، شماره 41.
28. کلام امامیه؛ ریشهها و رویشها، نقد و نظر، بهار 1391، شماره 65.
29. گامی دیگر در شناسایی و احیای کتاب سلیم بن قیس هلالی، آینه پژوهش، فروردین و اردیبهشت 1375، شماره 37.
30. گفتارها و نوشتارهایی برای هماندیشی دوم رسانه تلویزیون و سکولاریسم، رواق هنر و اندیشه، اردیبهشت 1387، شماره 22.
31. ماهیت نهضت نرمافزاری و مواضع فراروی، بازتاب اندیشه، شهریور 1385، شماره 77.
32. مدخل إلی الفکر الاجتماعی الدینی المعاصر فی إیران (1)، نصوص معاصرة، شتاء و ربیع 1431، العدد 17 و 18.
33. مدخل إلی الفکر الاجتماعی الدینی المعاصر فی إیران (2)، نصوص معاصرة، صیف و خریف 1431، العدد 19 و 20.
34. مدخل إلی الفکر الاجتماعی الدینی المعاصر فی إیران (3)، نصوص معاصرة، شتاء 1432 - العدد 21.
35. مدل تأثیر عناصر تاریخی بر تبیین اصل امامت، امامتپژوهی، پاییز 1392، شماره 11.
36. مسئلهای به نام «قرائت رسمی»، پژوهش و حوزه، تابستان 1380، شماره 6.
37. مصقل صفا اثری جاوید در مناظرات بین الادیان، آینه پژوهش، مهر و آبان 1374، شماره 34.
38. معجزه و خرق عادت از دیدگاه معتزله، با همکاری: سید محمد عالمی، طلوع، پاییز 1389، شماره 33.
39. معرفیهای اجمالی، نگارش گروهی، آینه پژوهش، آذر و دی 1373، شماره 28.
40. مقالهها و گزارشها: میزگرد نقد و بررسی دانشنامه جهان اسلام (1) (مصاحبه گروهی)، کتابهای اسلامی، تابستان 1382، شماره 13.
41. مقالهها و گزارشها: میزگرد نقد و بررسی دانشنامه جهان اسلام (2) (مصاحبه گروهی)، کتابهای اسلامی، پاییز 1382، شماره 14.
42. میراث اندیشه سیاسی مسلمانان، نقد و نظر، تابستان و پاییز 1375، شماره 7 و 8.
43. میراث کلامی شیعه در مرحله تأسیس، با همکاری: محمدجعفر رضایی، هفت آسمان، زمستان 1390، شماره 52.
44. نشست: نقد کتاب مکتب در فرآیند تکامل: جلسه اول (مصاحبه گروهی)، کتاب ماه دین، مرداد 1388، شماره 142.
45. نشست: نقد کتاب مکتب در فرآیند تکامل: جلسه دوم (مصاحبه گروهی)، کتاب ماه دین، مرداد 1388، شماره 142.
46. نشست: گزارش نشست نقد کتاب منزلت عقل در هندسه معرفت دینی اثر آیتالله عبدالله جوادی آملی (مناظره گروهی)، کتاب ماه دین، تیر 1390، شماره 165.
47. نشست: نشست نقد کتاب تاثیر گناه بر معرفت (مصاحبه گروهی)، کتاب ماه فلسفه، تیر و مرداد 1387، شماره 10 و 11.
48. نقد ترجمه فلسفه دین، آینه پژوهش، بهمن و اسفند 1372، شماره 23.
49. نقدی بر کتاب مدخل و درآمد علم کلام، آینه پژوهش، خرداد و تیر 1373، شماره 25.
50. نگاهی انتقادی به معجم عناوین کلامی و فلسفی، آینه پژوهش، آذر و دی 1374، شماره 35.
51. نگاهی نقادانه به مهمترین پاسخهای اشکال شر، با همکاری: حیدر عبدالمناف بیاتی، طلوع، زمستان 1389، شماره 34.
52. نگارش مدخلهای «تفسیر امام جعفر صادق (ع)» در دانشنامه جهان اسلام و «اسماء و صفات الهی» در دانشنامه امام علی (ع)، 1381.
3 - 2. کتابها
الف) نگارش فردی
1. الگوی جامع شخصیت زن مسلمان (تعاریف و ساختارها)، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1385؛
2. مروری بر سنت و سکولاریسم (مصطفی ملکیان، مجتهد شبستری، عبدالکریم سروش)، تهران، نشر و پژوهش معنیگرا، 1385.
ب) نگارش گروهی
1. آیین عرفی؛ جستارهایی انتقادی درباره سکولاریسم، (نظارت علمی)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1390؛
2. جنسیت و نفس، نگارش گروهی، هاجر، 1391؛
2. جهتداری علوم از نظر معرفتشناختی، (نظارت)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1387؛
3. دانشنامه احادیث پزشکی، (همکاری)، دارالحدیث، 1393؛
4. درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام (بررسی مقایسهای دیدگاه اسلام و غرب)، با همکاری: محمدرضا زیبایینژاد، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1379؛
5. سرچشمه حکمت؛ جستارهایی در باب عقل، نگارش گروهی، تهران، نبأ، 1388؛
6. شرح حکمت متعالیه (اسفار اربعه)، با همکاری: محمدتقی مصباح، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1380.
7. عقاید و معارف. با همکاری رضا برنجکار